พวงหรีด กับ พิธีกรรมวัฒนธรรมงานศพ ของคนไทย
พิธีกรรม งานศพ ของคนไทย นั้น ขั้นตอนและพิธีกรรมนั้น แต่ละศาสนา ก็จะแตกต่างกันออกไป เราก็จะมาพูดถึง หรือเน้นศาสนา พุทธ ที่เป็นหลัก และ มีวันทำพิธีกรรม หลายวัน
พิธีรดน้ำศพ เมื่อผู้วายชนม์ ได้ถึงวาระการถึงแก่กรรม ธรรมเนียมแรกที่เป็นการเริ่มพิธีกรรมทางศาสนาพุทธ คือ การรดน้ำศพ ให้ผู้วายชนม์ โดยมีความเชื่อว่าการอาบน้ำศพ หรือ รดน้ำศพ จะทำให้ดวงวิญญาณไปสู่ภพภูมิด้วยความบริสุทธิ์ ก่อนนำบรรจุลงหีบศพ หรือ โรงศพ
การสวด มาติกา จะกระทำวันตายหลังจากบรรจุศพลงหีบศพแล้ว การสวดมาติกา หมายถึงการนิมนต์ พระสงค์ จำนวน 4 รูปมาสวดหน้าศพ การสวดมาติกา แต่ละภูมิภาคก็จะเรียกแตกต่างออกไปเช่น ภาคอีสาน จะเรียกการสวดมาติกาว่า ซักอนิจจา
พวงหรีด ส่วนมาก ทำเนียมประเพนี การส่งพวงหรีดจะมีให้เห็นทุกภูมิภาคของคนไทย เป็นวัฒนธรรม ที่ทำกันมา และ สืบทอดกันมาเป็นระยะเวลาหลายปี ตั้งแต่สมัย รัชกาลที่ 5 โดยรับค่านิยมมาจากชาวตะวันตก พวงหรีด ในประเทศไทย ใช้เป็นสัญลักษณ์ สื่อถึง แสดงความเสียใจ การไว้อาลัย หรือ แม้กระทั่งการให้กำลังใจ ครอบครัวผู้วายชนม์ พวงหรีด ในประเทศไทย จะแบ่งออกเป็นหลากหลายแบบ ในปัจจุบัน
ส่งพวงหรีด มักนิยมส่งกัน เพื่อแสดงความเสียใจ ในวันแรก หรือ วันถัดๆมา ของการจากไปของผู้วายชนม์ บรรยากาศวันแรกในงานศพ หลังจากพิธีรดน้ำศพแล้ว "พวงหรีด" ชนิดต่างๆ จะถูกทะยอยนำส่งมาให้เพื่อแสดงความเสียใจกับครอบครัวผู้เสียชีวิตอย่างต่อเนื่อง เรียกว่าเจ้าภาพวันแรกต้องจัดเตรียมพื้นที่สำหรับพวงหรีดในศาลา ยิ่งงานศพที่เป็นที่คนรู้จักเยอะแยะมากมาย หรือ มีหน้าตาในสังคมแล้ว จะเห็น พวงหรีด ที่หลากหลายแบบ หลากหลายชนิดส่งมาให้ อย่างต่อเนื่อง
ปัจจุบันพวงหรีด ที่เห็นและได้รับความนิยมมากสูงสุด จะเป็น พวงหรีดดอกไม้สด ที่จะมีแทบทุกงานในการส่งแสดงความเสียใจจนบางครั้งเจ้าภาพบางงาน ต้องประกาศงดรับพวงหรีดดอกไม้สด กันเลยทีเดียว นอกจากจะป็น พวงหรีดดอกไม้สด แล้ว จะคงเห็นพวงหรีดชนิดต่างๆ ถูกทะยอยนำมาส่งให้กับทางเจ้าภาพ เรื่อยๆ นั้น คือ พวงหรีดพัดลม จะเห็นมากหนาตา พอๆ กับพวงหรีดดอกไม้สด เรียกว่าเป็นการแสดงความอาลัยแบบไม่สูญเปล่า เพราะสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้มากกว่าพวงหรีดดอกไม้สดแน่นอน ต่อมาที่เห็นบ้างบางงาน ส่วนมากจะเป็นศพของคนในวงการบันเทิง ที่คนในวงการบันเทิงมักส่ง พวงหรีด แสดงความเสียใจ มาให้กับทางเจ้าภาพ จะเป็น พวงหรีดต้นไม้ ที่ดูแล้วรู้สึกร่มรื่น สบายตา เสมือนเป็นการเนรมิตงานศพให้เป็น เหมือนสวนต้นไม้ ที่ห้อมล้อมด้วยดอกไม้นานาชนิด ดังนั้นที่ประเทศไทยจะเห็นพวงหรีดต้นไม้เพิ่มขึ้นมาอีก 1 ชนิดด้วยไม่ได้ดูแปลกแวกแนวไปเลยสักนิด แถมกำลังได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก แล้วต่อมา ที่กำลังเป็นเทรนที่มาแรง มากๆ คือ พวงหรีดจักรยาน กำลังเป็นที่นิยม ฮอตฮิตมาก ในการใช้จักรยาน มาทำเป็นพวงหรีด เพราะ ปัจจุบันคนส่วนมากจะรู้ว่าทางวัดหรือเจ้าภาพนำพวงหรีดจักรยานไปเพื่อบริจาคให้กับคนยากไร้ต่อ จะได้รับผลบุญอานิสงค์ จากการแสดงความไว้อาลัยในครั้งนี้
การสวดอภิธรรมงานศพ ตามหลักของศาสนาพุทธ การสวนอภิธรรมงานศพ จะจัดสวดตอนเย็นในระหว่างการตั้งศพอยู่ที่วัด เริ่มเป็นเวลา 18.00 น. เป็นต้นไป การสวดอภิธรรมงานศพ ประกอบไปด้วย พระสงค์จำนวน 4 รูป เพื่อเป็นการแสดงให้เห็นสัจธรรมของชีวิตว่า โดยปรมัตถธรรมแท้จริงแล้ว ชีวิตประกอบด้วยธรรมชาติ ๒ ส่วน คือ ส่วนที่เป็นรูป คือ ร่างกาย อันประกอบด้วยธรรมชาติ ๔ อย่าง คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ (ธาตุ ๔) กับส่วนที่เป็นนาม คือ จิต เจตสิก (ขันธ์ ๕ : เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) ถ้าเห็นสัจธรรมของชีวิตตามธรรมชาติด้วยปัญญาญาณ ย่อมบรรลุถึงพระนิพพาน การดับกิเลสคือการดับทุกข์ได้ ดังนั้น การสวดพระอภิธรรมในงานศพ ย่อมมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้เห็นความจริงของชีวิต ตามธรรมชาติหรือธรรมดาดังกล่าวนั้น
วันฌาปณกิจศพ คนไทยทั่วทุกภูมิภาคเรียกวันนี้ว่าวันเผา ยกเว้นศาสนาอิสลาม จะเป็นการฝังศพแทน เป็นวันสำคัญที่สุด จะมีพิธีกรรมขั้นตอนเยอะที่สุด โดยส่วนมากแล้ว ทั่วไปจะยึดหลักตามประเพณีโบราณสืบทอดมา วันเผา จะมีวันยกเว้นหรือเรียกว่าห้ามเผาคือวันอังคาร วันพระ และ วันเก้ากอง ก่อนจะมีพิธีการเผาศพนั้น จะมีการเคลื่อนศพเดินเวียนเมรุเผาศพจำนวน 3 รอบ ก่อนนำศพขึ้นไปสู่เชิงตะกอน แล้วถึงเริ่มทำพิธีกรรมต่างๆ ตามหลักศาสนาและ พิธีกรรมที่สืบทอดตั้งแต่โบรานต่อไป
